Door: Robbert Nijssen en Arjan Oosterlee
COVID-19 is de zoveelste crisis die Nederland te boven zal komen. Net als in vele branches vormt het omgaan met de veranderingen die deze periode met zich meebrengen een uitdaging voor de foodretail. Bovendien vraagt de technologische verandering om specifieke kennis. Maar gelukkig is de oplossing dichterbij dan je denkt.
Er klopt een existentiële retailcrisis op de deur. Hoe dieper de crisis, hoe groter de hervormingen die volgen, zeggen ze weleens. Na de Tweede Wereldoorlog was het credo van minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening, Sicco Mansholt, ‘nooit meer oorlog, nooit meer honger’. Daarmee luidde hij het begin van een nieuw tijdperk van industrialisatie en schaalvergroting in de landbouw in. Uiteindelijk groeide Nederland mede door dit beleid uit tot de tweede grootste agrifoodexporteur ter wereld.
De Fransman Clément Juglar voorspelde nog wat verder daarvoor, in 1862, al dat de economie elke zeven à elf jaar met een crisis te maken krijgt. En dat die crisis veelal de opmaak voor verandering betekent. Om met de woorden van de Britse staatsman Winston Churchill te spreken: ‘never waste a good crisis’.
Eerdere crisis
In de jaren 70 en 80 was er de oliecrisis. Het zorgde voor logistieke efficiëntie in de keten om minder afhankelijk te zijn, met als gevolg de opkomst van grootschalige distributie(centra). Dit zorgde voor de doorstoot van supermarkten ten koste van kleine foodretailwinkels. Begin jaren 90 kreeg de economie een knauw als gevolg van de val van de Berlijnse muur en de Eerste Golfoorlog. Het leidde in de retail voor nog meer efficiëntie en de massale opkomst van discounters als Aldi en Lidl. Aan het begin van deze eeuw waren het de internetzeepbel en de aanslagen op 11 september 2001 die crisis veroorzaakten. De foodretail consolideerde verder met bijvoorbeeld Edah, Super de Boer en Konmar, maar ging ook bewuster automatiseren en investeren. Verser in ons geheugen is de kredietcrisis die in 2007 begon; banken vielen om en kwamen in ’diskrediet’. Consumenten werden heel kritisch op grote, gevestigde bedrijven en de individualisering nam toe.
En dan nu de coronacrisis. Een gezondheidscrisis die door de vele sluitingen effect had en heeft op vele branches. Foodservice en events dicht en foodretail, afhalen en thuisbezorgen nemen een enorme vlucht. Opnieuw – net als bij elke crisis – wordt naar kostenreductie gezocht. Vooral in de technologie zoals onlinebestellen, maar ook vergaande data-analyse en sturing bij retailers. Daarnaast leert deze crisis ons ook hoe kwetsbaar we zijn. Thema’s als technologie, duurzaamheid, gezondheid, sociaal en lokaal zullen de komende tien jaar belangrijke trends zijn.
Over drie jaar is een gemiddelde computer sneller en intelligenter dan het menselijk brein
Technologische vooruitgang
De Wet van Moore stelt dat de technologische vooruitgang elke twee jaar verdubbelt. Dat is bijna niet voor te stellen. Over drie jaar is een gemiddelde computer sneller en intelligenter dan het menselijk brein. Over 25 jaar is een gemiddelde computer sneller en intelligenter dan alle mensen bij elkaar over de hele wereld. Bedreigend of is dit juist een kans? Techbedrijven als Amazon, Apple, Google, Facebook en Alibaba lopen voorop in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie en het ontsluiten van data. De consument omarmt dit ook vaker als er een voordeel te behalen valt op het gebied van bijvoorbeeld prijs, gemak, ervaring en expertise. Traditionele retailers hebben een geweldige bron van data, maar zij weten dit vaak niet op een effectieve manier te ontsluiten. Ze zijn te veel gefocust op de omzet en operatie van gisteren en vandaag. Albert Heijn noemt zichzelf tegenwoordig ook een Food & Tech bedrijf. Hoe urgent het is, blijkt wel uit het feit dat foodretailer Deen de winkels verkoopt omdat het de technologische ontwikkelingen niet kan bijbenen.
De pandemie en de beleidsmaatregelen hebben hoe dan ook diepe invloed op ons dagelijks leven en zullen ook in veel gevallen een blijvende impact hebben. Zaken die we hiervoor als vanzelfsprekend zagen, leren we opnieuw waarderen. Er is een time-out gekomen in het consumentisme. Dit biedt de kans om daadwerkelijk een herwaardering te doen op producten en met elkaar de juiste prijs te bepalen en te betalen. Inclusief alle kosten die gepaard gaan met de schadelijke neveneffecten. De consument pikt het niet meer als er wantoestanden zijn en is assertiever dan ooit. Een a-sociaal bedrijf kan in één dag door middel van sociale media getorpedeerd worden. Het leidt bijvoorbeeld tot nieuwe ontwikkeling als blockchain-georganiseerde socialemediaplatformen of banken zonder tussenkomst van bedrijven via decentrale platformen zoals Minds, SocialX of Bitcoin.
Onderscheidend vermogen
Naast een slimmer en efficiënter assortiment, prijs- en promotiebeleid verlangt de consument een tastbaar en inspirerend merk dat aansluit bij zijn of haar actuele behoeften. De consument wil zich begrepen voelen en is op zoek naar een betrouwbaar merk dat kwaliteit levert, het makkelijker maakt en goed zorgt voor mens, dier en milieu. Tegelijkertijd wil de consument worden geïnspireerd en verrast worden. De succesfactor ligt hierbij in het DNA van een (retail)merk en de mensen die met creatieve oplossingen komen. Hier ligt dan ook het onderscheidende vermogen.
Zowel de technologie als de vele nieuwe platformen bieden kansen voor retailers en leveranciers, maar zijn niet eenvoudig in te vullen. Hoe creëer je makkelijk en zonder extreme kosten inzicht in de duurzaamheid van bijvoorbeeld een nieuw platform? Deze kennis vereist veel inzicht in je eigen business en dat van je partners en is vaak beperkt aanwezig binnen organisaties, maar wel acuut en tijdelijk nodig. Bij zulke uitdagingen kan het dan helpen om ervaren interimmers mee te laten kijken. Wat ligt er al en wat voor potentieel is er nog aanwezig? Zo kun je jezelf als bedrijf tijdens een toch hectische periode relatief eenvoudig opnieuw uitvinden. Verspil immers nooit een goede crisis.
Namens de Kameleons, de beroepsvereniging voor commerciële Interim Professionals
In FP.Work elk nummer een bijdrage van een lid van De Kameleons. Crisis management of rendement verbeteren is een van onze specialiteiten. Daarnaast zijn onze leden ook zeer goed onderlegd in category management, trade marketing, sales, communicatie, shopper marketing en sourcing. Onze leden hebben meer dan tien jaar commerciële ervaring en minimaal drie jaar interim ervaring.
Onze Leden: Andre Adolfs, Linda Commandeur, Lucien Dechesne, Natascha Cordia, Dennis van Delden, Frank Dikhoff, Marcel Jonkers, Bart Heek, Marry Berkhout – de Koning, Bas Lippens, Robbert Nijssen, Arjan Oosterlee, Harold Overweg, Monique Peeters, Mariska van der Poel, Linda Platvoet, Manon Steenbergen, Auke Teunissen, Carin van Thiel, Isabelle Val, Aart Veenstra, Joost Verhagen, Pieter Verhoeff, Dick ten Voorde, Peter van der Woude en Mariek Wilms.
